Troostlezen of genezend lezen?

Op de online boekenpagina van de VPRO-gids, wordt het begrip troostlezen beschreven. Maarten Biesheuvel en Gerbrand Bakker, het zijn allebei troostlezers. De een doet het met Moby Dick, de ander met Het Bureau. Die boeken troosten. In de woorden van de auteur van artikele, Katja de Bruin:

Een troostboek lezen is zoiets als Love Actually kijken met een poes op schoot en thee en chocola binnen handbereik, terwijl de wind om het huis giert. Veiligheid, warmte, totale voorspelbaarheid, een bad waarvan je weet dat het precies de juiste temperatuur heeft. Zoals je je kunt verheugen op dat dansje van Hugh Grant in het trappenhuis van Downing Street, zo kun je je ook verheugen op het moment waarop Mr Darcy Elizabeth ten huwelijk vraagt in Pride & Prejudice. Je weet precies op welke pagina het gaat gebeuren, op welk deel van de pagina zelfs, maar het blijft heerlijk om langs al die vertrouwde schermutselingen en dialogen toe te lezen naar het moment suprême.

Boeken hebben deze auteur, wiens achternaam ook met een B begint, nooit getroost. Er zijn wel boeken die ik altijd kan lezen en die me een goed gevoel geven. Een gevoel van herkenning, het gevoel dat de auteur en jij, de lezer, dezelfde grondtoon aanslaan. Maar troost? Ik weet het niet. Wat ik wel heb meegemaakt is dat een boek me heeft genezen. Onder meer De droomkoningin  van Maarten ’t Hart. Over dit genezende lezen schreef ik in 2012 een stukje op mijn weblog. Dat volgt hieronder:

Als ik vroeger droevig was, las ik een oud jeugdboek. Het ging over een arm echtpaar, dat een slechtlopend pension dreef. Totdat… er een man een kamer kwam huren voor langere tijd, een man die geheimzinnige zaken uitspookte op die kamer. De man was geen boef, integendeel, hij was een held. Een pionier in het vliegwezen. Het lezen van dat (een beetje kitscherige) boek, dat zag ik zelfs toen al, nam mijn droefheid weg. Ik raakte al lezend genezen.

Als ik me grieperig voelde, las ik een boek over een huisarts die zich vestigde op het platteland, waar hij de eerste jaren onder erbarmelijke omstandigheden, gewantrouwd door de lokale bevolking, moest ploeteren. Uiteindelijk won hij het vertrouwen van de plattelanders en verwierf hij geluk, een beetje aanzien en een nieuw leven.  Ik raakte al lezend minder grieperig, dat wil zeggen: ik voelde de koorts niet meer zo hevig door mijn lichaam trekken.

Tijdens vakanties, als ik me verveelde of als ik in opstand zou willen komen tegen het blinde lot dat mij nu uitgerekend in Leveroy had geplaatst, las ik een boek over een jonge, getalenteerde voetballer, die met zijn vader in caravan woonde. Die vader, weduwnaar, was ook ooit een getalenteerde voetballer geweest. Een gruwelijke blessure had zijn carrière in de dop gesmoord en daarom verbood hij (uit bezorgdheid!) zijn zoon om te voetballen. Die dat stiekem toch deed en uitgroeide tot een echte ster (wat de vader wist te verzoenen met zijn lot en hem aanzette om coach van het jeugdelftal te worden). Ik raakte al lezend doordrongen van de kracht van fictie, van de manier waarop een verhaal de rillingen over je rug kan doen lopen.

Toen mijn opa was gestorven, was ik een tijdlang verdrietig. Op een dag bleef ik thuis van school, verknoopt in die wonderlijke mengeling van onbenoembaar verdriet en puberale walging voor, tsja, voor alles. Ik had me ziek gemeld. Van de bieb had ik De droomkoningin van Maarten ’t Hart geleend. Het lezen van dat boek troostte me, ook al was de thematiek nu niet bepaald toegesneden op de gevoelens die mij op dat moment pijnigden; hoewel: de niet-beantwoorde liefdes waar ‘T Hart in dit boek over mijmert, die kende ik natuurlijk maar al te goed… Al lezend werd ik meegevoerd door de in wezen opgewekte toon van het boek. Ik voelde me helemaal opgefrist (en nam me, en passant, voor om net zo’n roman te schrijven, een voornemen dat uiteraard onuitgevoerd bleef, gelukkig maar).

Het lezen van boeken heeft een sterk genezende werking, is mijn ervaring. Niet alle boeken geschikt meteen geschikt als geneesmiddel, maar soms zit er een tussen dat je even optilt en, ja, beter maakt.