Als ik aan Maarten Doorman denk, schiet mij deze dichtregel te binnen: ‘billboards verdraaien hun boodschappen van wasverzachter / tot zalverharder’. Ik heb een afkeer van woordspelingen, maar deze is echt erg. Als je zoiets schrijft, ben je niet echt een groot dichter. En geen fijne filosoof. En geen cultuurdrager.

En geen denker, iets wat hij weer eens onderstreept in zijn column ‘Lezen is onontbeerlijke oefening voor de geest, een democratie kan niet zonder.’ Te lezen op de website van de Volkskrant >>. Behalve het gebruikelijke gewauwel over het belang van lezen, voor de democratie nog wel, al ziet de koppenmaker van de Volkskrant het nog breder, die beschouwt lezen als een middel tegen Trump, bevat Doormans stukje een paar loepzuivere Hiltermannetjes, naar G.B.J. Hiltermann, de journalist die zijn radiopraatjes graag optuigde met stijlbloempjes als ‘In de Duitse kwaliteitskrant de Frankfurter Allgemeine Zeitung en zo voort’. Boodschap: Hiltermann las Duitse kranten en die kranten waren, net als G.B.J. zelf, niet van de straat.

Sterker, hij opent met een Hiltermannetje: ‘De Duitse kranten zijn de beste van Europa en misschien wel van de hele wereld. Wat een overdaad aan nieuws en commentaar, aan achtergrond, analyse, economie, sport en cultuur!’ Boodschap: wij, in de middaghitte rondtastende half-idioten, weten dat niet. Doorman weet dat wel. Jammer genoeg heeft hij die Duitse kranten niet op stijl en uitwerking van een gedachtengang bestudeerd; zijn exposé over de ontwikkeling van het gedrukte boek en de leescultuur zou in geen enkele Duitse krant gepubliceerd worden, wegens iets te simplistisch.

Het opvallende aan alle pleidooien voor een betere leescultuur, is dat de voorstanders ervan niet uit echte liefde handelen, maar ideologie bedrijven. Onder het mom van cultuur (en een vlammende liefde voor de literatuur) proberen ze een semi-dictatoriaal gezag  uit te oefenen. Doorman doet niet anders. Hij wil mensen niet laten denken, hij wil ze op zijn manier laten denken. We moeten onze was doen met de zalverharder die Doorman op de markt brengt. Kijk maar:

Iedereen kent de verleiding van de smartphone en hoe die je wegtrekt uit een tekst. Je een tijd op tekst concentreren en je dus vanuit eigen geestelijke activiteit op iets richten, is veel moeilijker geworden. Precies deze zowel geestelijke als lichamelijke oefening is nodig om niet de speelbal te worden van commerciële en politieke manipulatie die het zelfstandig denkende individu wegvaagt, en daarmee ons maatschappelijk functioneren in een levende democratie. De Amerikaanse verkiezingen gaan ons een voorproefje laten zien van het soort manipulaties dat Duitse kranten zouden kunnen voorkomen dan wel beteugelen.

Dit is het einde van zijn column. Net als het begin een Hiltermannetje. De filosoof Doorman laat zich kennen als een echte Nederlandse intellectueel, als iemand die weet wat het het gewone volk (wij), dat niet meer kan lezen zoals Maarten Doorman leest, moet vinden, en zelfs hoe het moet lezen. Nederlandse kranten zouden dit soort gedachten eens moeten voorkomen, hoewel, een dergelijke oproep is niet echt slim – en ik wil niet in de val lopen die Doorman opzet. In mij woont geen Hiltermann (en geen Doorman).